Dialektord fra Senja

Denne ordlisten er fra kommune i fylke

Dialektord fra Senja

Med henvisninger til:

Samla av: Helge Stangnes

Database: Gunnar Hrafn Hrafnbjargarson.

Gå tilbake til oversikten

a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z å æ ø

Lenke til Metaordboka åpner i et nytt vindu.

bæsat Forsiktig, lite dristig eller herdig, ein som toler lite av kulde eller påkjenning. Det same som bæsen. (1996) Blir òg brukt i same meining som "kresen på mat", matbæsen. (1999)
Metaordbok: besen
båg Vanskelig, vrien, av gammalnorsk bágr med same tyding. Jf. "meinbåg"."Du, det va no ei båge vækja", sagt om ei ungjente som rømte heimefrå og segla frå Tromsø til Bodø berre med hunden som mannskap. (1996)
bagg Gammalt namn på oksekalv. (1992)
bak Ytste bordet, "skalken" av ein saga stokk. (1999)
bakbryte Vri hendene fast på ryggen på ein person så han ikkje får slå. (1996)
bakkestøing Gytefisk som står i (stør seg mot) ein bakke. (1994)
baks 1) Kraftig trestokk, brukt til å flytte ting som er for tunge til å løfte, f.eks. stor stein. Du set enden på baksen under steinen og skubbar han, stykke for stykke. (1997), 2) Massiv dunge, f.eks. isbaks. (1999)
bakse Bruke baks. Også brukt overført om å slite på noko tungt og uhandterlig, f.eks. å bakse åleine med ein stor og sprelsk fisk. (1997)
bakster Komme i bakster med nokon: å komme i konflikt med, møte motstand, gjerne fysisk hindring. "Dæm kom i bakster mæ astøingan." (1994)
balduska Stor kveite. Frå russisk "paltus" (kveite) via russenorsk. (1986)
baldyre Eigentlig å brodere med gulltråd, men brukt overført om å surre ting unødig godt fast – eller å vere travelt opptatt, styre og vesne med eit arbeid. "Ka du driv å balldyre mæ?" (1990)
balle på Breie over, legge dyna godt over. Også brukt om å "legge til". "Det bajlla no på seg" : Det aukar, det legges meir og meir til. (1996)
ballstyring Vill, uregjerlig person, oftast om gut. (1999)
bandauskjer Stort, tohands auskjer med med både handtak bak og stropp over til å halde i. (1999)
bandstak(e) Lang og tynn tein av bjørk eller vie, brukt som emne til band rundt tønner eller anna trekjørel. Bandstaken blei kløyvd etter margen og smidd til og lagt med den slette sida inn. (1999)
bannskrå Person som er fæl til å banne. (1996)
bark Luftrøret, mest brukt om luftrøret på dyr. Gammalnorsk barki : strupe, luftrør i halsen (1987)
barneigna Den perioden av livet då ei kvinne kan få barn. "Ho e kommen over banængna." : Ho er blitt så gammal at ho ikkje kan få barn. (1995)
bårstuprat Mannfolkprat; – om kvinnfolk eller om tema som ein helst ikkje vil at damer skal høre på. (1999)
båtaktar Liten fisk som er blitt glømt igjen i båten etter eit sjøvér og blir funnen seinare. Han har akta (passa) på båten. (1986)
båtgarn Garn der fangsten skulle tilfalle båten. Systemet med båtgarn blei helst brukt i fembøringstida når det var dyre, nykosta båtar. Då hadde båten eitt eller fleire båtgarn pluss halvlott på sin part. (1982/83)
båtsmannsjunge Brødkniv. (1995)
båtsro Buksere, slepe med robåt. (1999)
bauke 1) Samle i hop, knø høy., 2) Alboge seg fram, vise lite omsyn., 3) Arbeide med stor kraft og store rørsler, f.eks. røre i grautgryta så du bauker over kanten. Av gno. bauka : rote, grave, rase. (1987)
Metaordbok: bauka
bedari "Bedagelig", aldeles rolig. "Eg tar det no aldeles bedari." (1992)
bedaring Tvil, spekulasjon for og imot. "Eg va i bedaring om eg skulle ro eller eg skulle pløye." (1992)
Metaordbok: bedaring
bedehuslina Ein del eller ei lengd av ei linsetting. Verdien av fangsten på denne lengda skulle gå til bygging av bedehus i bygda. Jf. kjerkegarn og misjonsgarn. (1982/83)
begjé Slutt, hald opp, vent litt. "Begje mæ rasinga." " Begje litt mens eg kler trøya av meg." (1996)
beina Teneste, positiv yting overfor ein annan person. Eg håpe vi kan gjøre deg ei beina en anna gong." (1996)
Metaordbok: beine
beinhus Kahytten eller "atterhuset" på ein båt, i motsetning til lugaren; frammerhuset. "Befalet held tel i beinhuset." (1991)
beitskia Den loddrette stokken i ein vegg ved sida av dør- eller vinduskarmen. (1999)
bekaia Overlasta, oftast om båt, men også om person som har mykje å drasse på. "Eg handla så mykkje på belligsalget at eg va ajldeles bekaia då eg skujlle heim." Også: "Ho va så bekaia av arbeid."(1987)
bell Liggeplass, oftast brukt om liggebenk i rorbu eller båt. (1999)
belling 1) Skinn til å vikle rundt leggen (kommagbelling)., 2) Legg på strømpe eller lugge (hosebelling)., 3) Kroppen (kappa) på ein akkar (akkarsbelling)., 4) Skjellsord: "Dijnn tjyvbejlling!" (1994)
bengle Verge seg, sette seg til motverge i ord eller handling. Også brukt om å krangle, vere vrien, egle seg innpå. (1988)
bere om vottan Heftes, bli plaga når ting floke seg til; helst om praktisk arbeid. Uttrykket skriv seg trulig frå fiskaryrket der garn eller anna sjøbruk lett kunne bere fast i sjøvottane. (1999)
bere pina på Mistenke, ha skjult mistanke til ein bestemt person. "Ho bar no pina på han førr den der julskåka i fjor." (1987)
berling Stokk, helst av furu (forrabærling), ikkje større enn at du kan bere han på aksla. Også brukt om loddrett stav i eit bygg. (1986)
Metaordbok: berling
berrlesta Å gå berrlesta blei brukt om å gå utan ski på vinterføre. "Vi kunne gå bærlæsta i marka tel medt i desember." (1999)
bésen Å vere bésen: Å tåle lite, vere syten, ha lett for å klage, sjå det ulikt. (1986)
besett Umulig, stri, frekk, forherda. Helst om person, men òg om ting eller situasjon. "Han va reint besett, den fyren.." "Det va no besett at båten rak av." (1996)
besnessig Høvelig, fin og "formålstjenlig". "Dæ va en sånn besnessi liten kniv." "Han kom no så besnessi," dvs. så høvelig. (1988)
bestmeddet Samandragning av "best med det e": med eitt, plutselig. (1996)
betetta Lokalt namn på granmeis (gråmeis) (Parus montanus). (1986)
betids Tidsnok. "Du må komme i betiss tel møtet." (1996)
betlar Arm person, tiggar. (1996)
bettbol Argsint, bisk person. (1987, 1996)
bette 1) Midttofta i ein båt; toft som er festa i spantet og "bind" båten i hop. Også brukt om tverrbjelkar som bind veggene i eit hus i hop. , 2) Strikke med pinnar garn. Også "filere", binde fiskegarn (bette garn). (1987, 1996)
bindel Knippe av halm med aksa på, som blir vridd på ein spesiell måte og slått stramt rundt kornband. (1987, 1992)
bingse Halte, eller bikke til begge sider når ein går. (1992)
bitst Slåst (bitast). "Onga, - slutt å bist!" (1998)
bitte på svarthosa Vere svartsjuk; helst om kvinnfolk. "Ho sett no heime og bett på svarthåssan." (1988) Også: Bere svarthoser for nokon. (1999)
Metaordbok: svarthose
bjelme Styrtdrikke, drikke med ein klarer å svelge unna. Bjelma fins også som elvenamn på Senja. (1984/85, 1988)
Metaordbok: bjelma
bjoge Bøye, bevege seg, bruke kroppen aktivt i arbeid, leik eller idrett. Av gno. bjúga: bøye. "No må du være døktig og bjoge i høylasset." (1999)
bjøkse Hoppe, gjøre eit byks. Dialektform av bykse. (1996)
bjønsk Sterk som ein bjørn, sterk og hard i arbeid, men også brukt om vind og vér: "Han e bjøjnsk i dag." (1986)
bjørntiden Overdreven tidend eller nyheit. (1999)
bjulter Samankorva ball eller opphopning av mjukt stoff. "Skjorta ligg i bjulter inni trøya." (1999)
bjultrat eller bjultråt Brukt om stoff som er tjukt og poset og tar stor plass, f.eks. om tjukke klede som hindrar rørsle. "Dejnnan varmedressen e så bjultråt at eg greie ikkje å springe i han." (1997)
bjultre Samle i hop, knø i hop, pakke saman noko som er stort og uformelig (ei stor dyne, ull, tørrhøy) slik at det tar mindre plass. (1997)
blådomna Glasmanet. "Det va så mykkje av den der blådomna, det va så det donkla i havet." (1996)
blakke Økse borken av ein vedstrange, brukt alternativt til "å bjerke". "Han sto og blakka hesjestaur." (1994)
blanksynnavind Synnavind i klårvér, godvérsvind frå høgtrykk. Kan vere langvarig og førekjem både sommar og vinter. (1988)
blautegg Egg utan skal, berre med skalhinna rundt. Når hønene får for lite kalk, verp dei blautegg. "Kom deg i fjæra og hent kvitsand, glunt. No verp høn'n blautegg." (1999)
bleng Blanding av myse, saup (kjernemjølk) eller vanlig surmjølk og vatn, ofte brukt som tørstedrikk under torving og slåttonn. Kunne òg bli brukt nedsettande om tynn kaffi: "Denna kaffien va no mest som blæng." (1986, 1995)
Metaordbok: bleng
blesmevom Magesekk av stor kveite. Den ytre hinna kunne ein spile ut eller blåse opp og tørke og bruke som vindusglas; "sjå". Blesmevomma blei òg kokt og brukt til mat. (1988)
bli av med Miste. "Eg e blidd a med brillan mine." (1991)
bli dåra Bli forgjort. Dersom ungar gjekk ut tidlig uten å ha fått mat i seg, kunne dei bli dåra av gauken, skjura eller tjelden. Blei ein dåra av tjelden, fekk ein lus, for han skreik: "Det bit, det bit!" (1988)
blindhålka Glatt is som blir skjult av eit tynt nysnølag. "Usynlig" hålke. (1986)
Metaordbok: blindhålke
blindmann Person som skal avgjøre fordelinga av ein fangst mellom fleire partshavarar. Fangsten blir først delt i så like delar som mulig. Blindmannen står med ryggen til under delinga. Når det blir peikt på ein part og spurt: "Kem skal ha den?" nemner blindmannen namnet til ein av partshavarane osv. (1999)
bli om ein påle Bli opprådd, stå fast. Samanlikning med dyr som står bundne ute og viklar bandet rundt pålen. (1988)
bli skilt med Miste, tape, bli kvitt. Meir definitivt enn "bli av med". "Eg lånte bort den nye skjeftnøkkel'n, og dermed va eg no skjelt mæ han." (1999)
bli skjersett Bli opprådd, ikkje finne utveg. Eigentlig å føle seg som sett på eit skjer – utan båt. (1986)
blodstuv Den fremre delen av ryggbeinet på stor fisk, med blodsamling og sennemage (svømmeblære). Blir mange stader kokt og rekna som ein delikatesse. (1990)
blygen Beskjeden, tilbakehalden. (1996)
bø Det overmålet av snøret (ilen) som ein legg ut når ein har sett garn eller line for at ikkje straumen skal sette fløytet ned. "Eg tok ti famne bø." (1988)
bøke Steike lett; om lefse og flatbrød. Når lefseleiven var bøka, kunne ein seinare fukte han, legge på ryet (blanding av rugmjøl og vatn eller mjølk) og gnikke, ev. krine, Så kunne ein brette leiven og la han tørke (gnikkalefsa). (1987)
bolk 1) Lengdemål for snøre, og også for djupn (ein bolk vatn): Rundt 48 famner., 2) Skiljevegg mellom båsane i ein fjøs. (1987)
bolne Bli oppblåst, luftfylt, auke i volum. Bolme er også brukt i same tydinga. (1991)
Metaordbok: bolna
bomma Lita kiste med handtak midt på lokket, høvelig til å bere i handa (rorbomma, rekstebomma, matbomma). "Kæm har tatt matbomma mi?" (1987)
bomsa Tjukk kjerring eller jente; også brukt om ein brei og uskapelig båt. (1999)
bønne Gå fram og tilbake, spønne. jf. botne. (1999)
bonster Madrass, dvs. tøytrekk fylt med høy, halm, reinhår el. l. (1996)
bordauskjer Stort tohands auskjer som blei brukt i fembøringar og andre større nordlandsbåtar. Det mindre blei kalla sprettauskjer. (1987)
bordbikkja Trebeint støtte til å skore båten med i fjæra, også kalla bordbakke. (1987)
bordlegge Legge to eller fleire båtar side om side på sjøen og feste dei til kvarandre. (1997)
børg 1) Dryg, med stor lasteevne (om båt). Av byrdig : med stor bæreevne., 2) Stolt, kaut (om folk). (1988)
børtre Berereiskap av tre til å legge over begge akslene slik at ein kunne bere ei full bøtte på kvar side. Børtreet var forma etter nakke og aksler. I kvar ende var det festa ein taubit med krok på der ein huka bøttene fast. To fulle bøtter på børtre blei kalla ei "fær". (1999)
botlange Del av magesystemet til drøvtyggarar; den fjerde magen, også kalla vinstra. Brukt som pølsetarm, og oftast nemnt i bestemt form, båttlangen. Også kalla botnlanging VbåtnlaMMiM. (1987)
botlangsbror Del av magesystemet til drøvtyggarar, brukt til pølsetarm. (1987)
botne 1) Nå – eller søke til botn. "Jarsteinen botna på 30 famne." "Han hoppa uti og botna såvidt." , 2) Også brukt overført om å vere ustoppelig på søk etter noko(n),vere urolig, fare omkring. (1996)
botnhaldt Uslett botn der fiskebruk kan sette seg fast. "Dær e så båttnhajlt på Krykkjegruj'n." (1994)
bøtteflytt Den lengda ein flyttar ei bøtte framfor seg når ein tar opp potet med grev, ca. 2 meter. (1987)
bøyel Oppklava (fiske)line av ei viss lengd; linbøyel. (1996)
bøysa Brei og lite elegant båt. Også brukt overført om ei dryg kjerring. (1994)
brå 1) Strøk eller omgang med tjære på ein båt. , 2) Sjølve tjæra ein smør på., 3) Tida det tar til tjæra er tørr. (1986)
Metaordbok: brå
bræk Ein som er bésen, som tåler lite. (1985)
bræken Besen og masete. (1999)
brækte Lage sauelyd, bræke. (1986)
braka Tøystykke eller fille, opphavlig gammalt, slitt stykke eller stort, ihopkorva plagg. Ordet fins med same tyding i færøysk. (1988)
brake Skravle og prate mykje. (1988)
Metaordbok: braka
brakfjert Fjert med høgt lydnivå. (1996)
braknever Eit altfor snakkesalig kvinnfolk. Blei brukt på ein gard i Berg, der også "brake" v. og "braka" f. skriv seg frå. (1988)
bråvér Høvelig ver til å bre båt i. (1999)
bre 1) Smøre båten med tjære eller taket med taklakk., 2) Ruge. "Ea ligg og brer på eggan." Også brukt overført: "Kor lenge skal du bre på den kjelen?", 3) Restar, dvs. del av ei båtside (båtsbre). "Brean av båten fajnn dem utpå Blåstrajna." (1984/85)
brekka Bakkekant. (1999)
brekke 1) Åpne, f.eks. brekke eit brev eller ein pakke., 2) Endre farge på maling ved å ha litt av ei anna farge (brekkfarge) i., 3) Bryte av, f.eks brekke ein kvist, brekke foten. (1996)
brennsnut Varm kjøttsuppe. (1998)
bress eller bressel Flesk med eitlar (kjertlar) i. På Sør-Senja også brukt om brusk-belegget i ganen på drøvtyggarar. Somme stader brukt om det knudrete kjøtet inni kjakene på dyr. (1987, 1994)
bresting Strandsone. Området mellom høgste flo og største fjære langs ei strand. (1995)
briel Dørklink, dørvridar. (1996)
brom 1) Tilleggsfór frå utmarka; opphavlig selje- eller skavkvistar med kommar på, men også brukt allment om lauv og anna tilleggsfór frå utmarka., 2) Metallskrap, utrangerte reiskapar, bilvrak. (1996)
brøtthogg Steinhogd og svært ukvass øks. (1987, 1992)
brune Smigre, manipulere og blidgjøre med smiger. (1986, 1996)
Metaordbok: bruna
brya 1) Trau til grisematen, oftast av uthola tre (grisebrya)., 2) Uthola stokk til vatn under slipsteinen (slipsteinbrya), 3) Brei og tungrodd båt. "Han Johannes har no berre ei gammel brya tel båt." Også brukt om større båtar. (1997)
bulter Rot, uorden, opphoping. "Alt låg hulter tel bulter i skapet." Sjå bjulter. (1999)
bunke Trebolle til å ha mjølkemat i, seinare også brukt om krusbollar. På ytre Kvaløya er dette hokjønnsord: ei bonka. (1999)
burrik Uærlig, kranglevoren og aggressiv person. (1996)
búsgatt Opning (klyss) i aktergavlen på eit seglfarty til å hale fortøyningstrossa igjennom. (1988)
bust Midt-delen (posen) på ei snurpenot når ho er sett. "Sijlla står att-i busta." (1998)
buste Skomakaruttrykk: Setje bust i ein beka tråd. (1999)