Dialektord fra Senja

Denne ordlisten er fra kommune i fylke

Dialektord fra Senja

Med henvisninger til:

Samla av: Helge Stangnes

Database: Gunnar Hrafn Hrafnbjargarson.

Gå tilbake til oversikten

a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z å æ ø

Lenke til Metaordboka åpner i et nytt vindu.

håa Svakt vindpust, såvidt det vises på sjøen. (1987)
hadd eller hadda Handtak på bøtte eller spann. (1990)
hækjen Lysten på, grådig, etter mat og anna. (1999)
hæltott Ekstra tott (i-tott) til å forsterke hælen med når ein strikka lestar. (1996)
hakka Hakkemat (lungemos), dvs, matrett, laga av småhakka kjøt av innmat frå slakt. Det kan sjølvsagt òg vere reiskapen "ei hakka". (1983, 1986)
hald (hall) 1) Fiskelykke. I nordnorsk folketru blei fiskelykka god dersom fiskaren hadde hatt seksuell omgang med kvinnfolk natta før han rodde. Det heitte å ta eller å hente seg hald. Særlig under kveitfisket var trua på denne magien sterk (vad-hald)., 2) Ryggverk som kjem brått. (rygghald)., 3) Handtak på bøtte eller spann, dss. hadd. (1988, 1996)
haldsongel Den ongelen som blei brukt når ein sat og heldt etter håkjerringa eller kveita, dvs. sat i ro og venta på at kveita skulle bite. (1988)
hålka Synlig is på bakken eller vegen. Sjå glarhålka. (1996)
hålkefeste Nedbør som frys fast i isen. Når det er hålkefeste, kan ein gå på hålka utan å gli. (1999)
halle seg Kvile seg som snarast, legge seg for ei kort stund. "Eg skal berre hajlle meg i ti menutt." (1996)
hålloi Ståk og spetakkel, høglydte rop. (1996)
hallvard Fisk, helst sei, som som ikkje er hauskoren, men kløyvd slik at han heng i hop etter fremste beinet i munnen, og deretter hengt opp og tørka på hjell. (1999)
halsebrå Oftast brukt i bestemt form: halsebråa; kjøttet på undersida av halsen på eit slaktedyr. (1997)
hålt Glatt. (1996)
Metaordbok: hål
halvkar Unggut som rodde det første eller dei to første fiska (skårungsåret). Han fekk halv lott, men namnet går kanskje meir på arbeidsevne og fysisk vekst. "Halvkauring" og "skårunge" blei òg brukt om halvkaren. (1982/83)
halvkauring Unggut som ikkje var full kar i arbeid og styrke. På fiske fekk halvkauringen halv lott. Uttrykket kunne òg bli brukt om ein person av blandingsrase, og også om eit menneske som er redusert til det halve p.g.a. sjukdom eller på annan måte. (1987, 1996)
halvlotteskar Mann som berre har halv lott under fiske. Det var ofte drenger på ein gard som hadde denne oppgjørsordninga. Dei blei rusta ut av husbonden, som for utlegget til bruk og sjøhyre fekk den andre halvparten av lotten. (1982/83)
halvsóle 1) Ein halvsóle: lérstykke som du festar under framdelen av ein sko ved reparasjon., 2) Å halvsóle: sette ny halvsóle under ein sko (ikkje under hælen). (1996)
han bestefar i skinnkufta Noa-namn på bjørnen. Bjørn og andre skadedyr skulle helst ikkje nemnas direkte. Derfor laga folk seg dekknamn, slik at dyret ikkje skulle bli "påkalla" og få høve til å gjøre skade på buskapen. Bamse, gråbein o fl. er slike namn for å avleie magien. (1985)
handfare 1) Kjenne på, saumfare med hendene., 2) Gje juling, banke opp. "Når eg berre tak i deg, så skal eg handfare deg så det kjennes!" (1996)
hand(h)øvle/handhøvel Slagvåpen, verge, kjepp eller anna som du triv til eller ber i handa for å slå med. "Eg fekk tak i et hand(h)øvle og smorte tel oks`n." (1984/85, 1990, 1997)
handklåen Om person som skal ta i alt og fingre med alt. Kan òg brukas om personar som har lett for å rappe med seg ting dei ikkje eig. (1996)
Metaordbok: handklåen
handklå-petter Slengnamn på ein gutunge som fiklar med alt, eller ein som låner ting, f.eks. reiskapar, og ikkje legg dei tilbake igjen. (1999)
handlukst Handfritt, resolutt. "Han tok fyr`n i nakken og heiv han handlokst utførr trappa." (1996)
handse Spandere. Det var skikk at ein gut som reiste første sesongen på fiske, måtte handse på resten av mannskapet før fisket var slutt. Det kunne vere enten drikkande eller etande. (1999)
handsel Dette ordet er henta frå Ragnvald Iversens bok "Senjenmaalet" og er ikkje forklart der. Det kan vere handslag ved kjøp og sal, eller "handsing", sjå neste ord. (1992)
han gjella i han Han lysnar i kovet, blir opphald mellom snø- eller regnelingane: Sjå gjél/gjell. (1986)
harevippa Ei haresnare med vektstong som verkar slik at snara blir utløyst og sprett opp når haren går i ho. (1984/85)
hårjebøtta Jente/kvinne som "er med på moroa", som liker fart, latter og moro. (1996)
hårjelår Som ovafor. (1996)
harke 1) Bremse, f.eks. bremse med foten i snøen når du kjører kjelke., 2) Reinske halsen for slim. (1994, 1996)
hårse Ha det travelt, springe rundt (om folk). Også om hest i brunsttida; av gammalnorsk hors : merr. Sjå horsegalen. (1986)
Metaordbok: horsa
hårsima Tau eller tråd av hestehår. "Det va en låt som når du dreg ei hårsima igjønna ei sure merraræv," blir det herma etter ein gut på Senja som hørte læraren spelle på salmodikon. Av gammalnorsk sími : tau, reip. (1986)
hå seg Beherske seg, styre iver, matlyst eller sinne. "No må du bætterde hå deg!" (1988)
Metaordbok: hå
håsettar Opphavlig namn på ein som var mannskap på ein båt (gammalnorsk háseti ). Til jektemannskap blei håsettarane utpeikt på tinget. Namnet blei òg brukt om ein utropar ved ut- eller oppsetting av store båtar for å få folk til å ta samse tak. (1987)
håsetting Øvste bordet på ein båt. (1992)
hassegadd Negativt uttrykk om mann eller gut. Forma hassagai er notert frå Grytøya. (1995)
ha til overs Ha meir enn ein treng til eige bruk. (1994)
ha til overs for 1) Ha sympati for. Ofte brukt negativt: "Eg har lite tel overs førr den der nydåkte'n" (1999)
hatre 1. Plukke på sår, klø. 2. Plage, mest brukt om insekt på dyr, men også om folk som stadig småhakkar og plagar andre. (1988, 1996)
Metaordbok: hatra
håtte Minnest, komme på. "Eg håtta ikkje på det i farta." (1997)
hatter Insekt som er til plage for folk og dyr. (Av gammalnorsk hatr : hat, forfølging, spott, hån). (1996)
håtteslaus Ukonsentrert, uoppmerksam, glømsk, ha lite kontroll med seg sjølv. (1999)
hautullat Svimmel og ør, tomelomsk. (1996)
Metaordbok: hovudtullut
havhømmer Lokalt namn på islom (havimbre, Gavia arctica eller Gavia immer). (1990)
havsauge Fjordmunning ut mot opent hav; synet ein får når ein kjem ut ein fjord og får opent hav i sikte. "Han e kóvtett ut i havsaua." (1986)
hefse Kaste på seg, f.eks trekke opp den eine sida av kroppen med ei brå rørsle; hefse på seg når buksa vil sige ned. Også i tydinga "hive", f.eks. å hefse ein unge unna vegen. (1994)
hegde Spare, verne om, ta vare på. (1995 - 1996)
Metaordbok: hegda
heike Vise lyst på mat eller drikke (om dyr). "Sauan står og heike ætte vatn." (1999)
heljola Skrubbsvolten, nesten ihelsvolten. (1996)
hemling 1) Tosk, klossmajor., 2) Tak i eit høgt rom, f.eks i ei kjerke. (1992)
hendt som det høver Det same, det eine like snart som det andre. Ofte brukt som svar på spørsmål. "Vil du ta oppvasken ejller gå ut og måkke sny?" "Det e hejnt så dæ høve førr meg": Det er det same for meg. (1999)
henge på båra Styre tett inn til sida av ein båt med større fart slik at din båt blir dregen med. (1998)
herdig Vere viljesterk slik at ein tåler mykje kulde, motsett av "u-hæri". (1992)
hergoreie Ståke, vesne og lage mykje styr. Hergorere er også hørt. "Ka det e dem driv og hærgoreie med oppå loftet?" Hveding tolkar ordet som ei samandraging av herre - god - reie. (1999)
hesse Heise, drage opp noko. "Du må no hesse opp boksa før ho sig heilt neførr ræva." (1999)
hestejalkar Person som kan kunsten å gjelle hesteføll, "hestegjellar", også brukt som skjellsord. (1992)
hestestokk Tjukt plankestykke med hol i som blei festa til ein av framføtene til hesten for at han ikkje skulle springe vekk. (1987)
hette opp Varme opp. "No skal vi hette opp mijddagen ifrå i går." (1996)
hile Fiskemåte etter sei der ei dreg juksa frå botn og heilt opp mens båten er i rofart. (1995)
him Tynt, snølag på tørt underlag, f.eks. på berr mark eller skare. "Han la et lite him av sny om natta, såvidt at vi hadde rekkarføre etter sauan." (1990)
Metaordbok: him
hissigheit Kløe, sterk hud-irritasjon, gjerne i samband med utslett. (1996)
hiva Dugelig, prektig. "Det e ei hiva kjerring han Ola har fått seg." Trulig frå finsk, hyvä : dugelig, framifrå. (1992)
hjellosing Rundfisk som så vidt er bokna under tørking på hjell. Det går sterk lukt av hjellosingen. Etterleddet kan ha samanheng med os : lukt, eller med æse : hjellstong. (1988)
hjelv Oppbygd golv i fjøs eller på låve. Trulig av gno. hjallr : høgt underlag. (1999)
hogge Fleire tydingar. Her: Gradvis minking av flo og fjære dei første sju dagane etter fullmåne og nymåne. "Han høgg med sjyan" : det blir mindre flo og fjære frå dag til dag. Sjå skyte. (1994)
holde på Halde imot med hammar under spikring eller klinking for å gje motslag. (1996)
hollabåt Leikebåt som er hola ut. (1984/85)
hombakke Skoddebanke som står uti havet, særlig når det er nordavind om sommaren (hombakknordavind). Ordet er også brukt om snøtjukke som ein ser langt til havs (Grytøya). (1986)
Metaordbok: hombakke
hømmer Islom. Sjå havhømmer. (1986, 1990)
hømre Det same som humre. Gje ordlaus lyd frå seg når ein er i godt humør. "Han satt og hømra og flirte." (1996)
hopphylla Kort kjetting mellom framføtene på hesten for at han ikkje skal springe sin veg. (1987)
horning 1) Loddrett støtte på begge hjørna bak på ein vedslede for at lasset ikkje skulle gli ut., 2) Nordlandsbåt med høge stamnar. (1986)
horsegalen Å vere i brunst (om hest). Brukt overført om å vere mannfolkgalen. (1992)
horving Hard medfart. "Der fekk du horvinga." (av harv). (1999)
hosebelling Strømpelegg. (1996)
høtta Rynke i panna, helst om den loddrette rynka mellom auga. (1995)
hov-ørsla Tankeløyse. Av å vere "ør i hovve" (hovudet). (1986)
Metaordbok: hovørsla
hovtenna "Hårtorva", dvs. huda på kraniet – både hos folk og dyr. "Eg skal rive håvvtejnna av deg!" (1991, 1996)
hovva Om fløan eller heilt oppflødd sjø. "Helgelendingan, di for aldri heimana tel Lofoten uten at sjyen va i håvva. Og di la seg gjerna og venta før di gjekk inn te værret så sjyen va i håvva då òg." (1999)
høyel Jernkrok, spiss jerntein med mothake til å tåge høy med. (1987)
høystål Stabben (lageret) av tørrhøy inne i høyhuset (låven). Den djupaste delen av låven blir kalla "djupstålet" eller "djuplaen". Her ligg høyet lagra. "Gå ut i høystålet og tåg finhøy tel sauan." (1999)
høytong Ei lang bjørlesule (2 - 2,5 m) der begge toppendane var festa i eit sterkt tverrtre. Høytonga var festa framme på vogna med eit passelig langt tau og blei spent fast over tørrhøylasset med eit tau bak slik at høyet ikkje datt av under kjøring. (1992)
huddeka Juling, ris på blanke baken. "Når far din kjem heim, då ska det bli hudekka." (1988)
hugebett "Illebefinnende", styng som kjem brått, men også om lett sjukdom både av fysisk og psykisk art. (1987)
Metaordbok: hugbit
hukre Lage ein skjelvande lyd, f.eks orrhanen sitt spell. (1996)
hund(e)land Langvarig svull, f.eks betennelse og opphovning rundt fingerneglane, men også andre stader på kroppen. (1984/85)
hundsnaske Jage bort, hute vekk, ofte med sterk ordbruk. (1996)
hurpe Sy på ein slurvet måte, snurpe i hop. (1986)
Metaordbok: hurpa
husabel Husbråk, huskestue. (1996)
hybank Juling. (1990)
hylakrok Gammel, dårlig båt. (1986)
hyning Slengnemning, brukt om gut eller mann, omtrent det same som fyr. "Eg trudde eg hadde vunne skirennet, men så kom han der hyningen bortana Sørreisa og slo meg." (1999)
hynning Støtte på slede. Sjå horning. (1982/83)
hyr Glimt, snurt, kort skimt. Berre brukt i bestemt form: "Eg såg berre hyr`n av han" : berre i ein kort skimt. (1992, 1997)
Metaordbok: hyr
hysegreie Fiskereiskap med tre eller fire onglar til å fiske hyse med (hyseneip). (1987)